Με την οικονομική κρίση έχει γίνει μόδα η επίθεση εναντίον των συστημάτωων που υποτίθεται την προκάλεσαν. Η Νάομι Κλάιν αποτύπωσε μια σχετική μυθολογία στο «Δόγμα του Σοκ» όπου γεγονότα παντρεύονται με...
εικασίες κάτω από ένα υπόβαθρο θριλερικής αναζήτησης του κακού. Που δεν θα μπορούσε να είναι άλλος βέβαια από τον Μίλτον Φρήντμαν, γκουρού των ελεύθερων αγορών και θεμελιωτή, κατά κάποιο τρόπο, της οικονομικής Σχολής του Σικάγο. Αλλοι θεωρητικοί πέρασαν επίσης στην καταδίκη των ασύδοτων κι’ ανεξέλεγκτων αγορών που δίχως κανόνες υποτίθεται πως εξουθενώνουν τις ασθενείς οικονομικά τάξεις και βαθαίνουν τα πλούτη των ισχυρών. Δίχως ίχνος λογικής επιχειρηματολογίας, με αφορισμούς και καταγγελίες οι συγγραφείς αυτοί επιχειρούν να κεφαλαιοποιήσουν πάνω στην εύλογη αγωνία του κόσμου αγνοώντας στοιχεία και πραγματικότητες. Οι αγορές ήσαν αυτές που έβγαλαν ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της γής από την φτώχεια και την αθλιότητα δημιουργώντας πλούτο και ευημερία για πλήθη που μέχρι πρόφατα υποσιτίζονταν και ζούσαν στο περιθώριο των οικονομικών και κοινωνικών εξελίξεων. Η αντικειμενική διαπίστωση είναι πως όσο μεγαλύτερο είναι το άνοιγμα της αγοράς στις ελεύθερες επιλογές των πολιτών τόσο μεγαλύτερος πλούτος επισκέφθηκε την χώρα που το απολαμβάνει. Οι μοναδικές χώρες που έμειναν πίσω είναι αυτές που εξακολουθούν να είναι κλεισμένες στις καταβολές των σοσιαλιστικών οραματισμών για ισότητα. Που οδηγούν όμως με μαθηματική ακρίβεια σε όλο και μεγαλύτερη δυστυχία.
Η πρόσφατη οικονομική κρίση επέτρεψε όμως σε πολλούς αμφισβητίες της οικονομίας της αγοράς να ξιφουλκίσουν ενάντια στην λογική του δημοκρατικού καπιταλισμού. Αφού η κρίση ξεσπασε στην Αμερική και πέρασε γοργά στην Βρετανία, στην Ιρλανδία και σε πολλές άλλες χώρες της Ευρώπης, αυτονόητα - για κάποιους - είναι το ίδιο το σύστημα που φταίει κι όχι ο τρόπος χρησιμοποίησης του – ακόμη και οι διαστρευλώσεις του. Οι Τράπεζες, ημικρατικές κατά κύριο λόγο όπως οι Φάννυ Μέη και Φρέντυ Μακ στις ΗΠΑ, που διέθεταν δάνεια – βάσει σχετικού νόμου – σε καινούργιους ιδιοκτήτες ακινήτων που δεν διέθεταν τις σχετικές περιουσιακές εγγυήσεις ήσαν ανεξέλεγκτες κι αρρύθμισυες προκαλώντας την σχετική φούσκα; Και δεν ήταν η σχετική κρατική πολιτική που επέμενε – με απειλές ποινικών κυρώσεων μάλιστα - στην δανειοδότηση από τις Τράπεζες άπορων μαύρων αντί των εύπορων λευκών; Ακούγομαι λίγο σαν παλιός κομμουνιστής που απολογείται για κάτι που έχει αποδειγμένα αποτύχει. Ο καπιταλισμός όμως, επιμένω, δεν απέτυχε. Εχω τόσες φορές ακούσει τα τελευταία χρόνια θριαμβολογίες για την κατάρρευσή του που δεν έχω εμπιστοσύνη σε κανένα πλέον προφήτη. Αυτοί που σίγουρα απέτυχαν τραγικά είναι οι ψοφοδεείς πολιτικές ηγεσίες που στο όνομα της εξαγοράς ψήφων λησμονούν κάθε ορθολογικό οικονομικό δεδομένο.
Πάνω στο κλίμα αυτό ήταν αναπόφευκτο πως θα ερχόταν κι ένα βιβλίο από ένα σθεναρό απολογητή του οικονομικού προστατευτισμού και της κρατικής βιομηχανικής πολιτικής, γιατι αυτά ακριβώς διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Cambridge ο συγγραφέας των “23 Things…” Ha-Joon Chang , για να κατακεραυνώσει τις κατά τη γνώμη σφαλερές ιδέες που κυκλοφορούν για την οικονομία της αγοράς. Σε ένα κλίμα κατ’ αρχήν που ο καπιταλισμός δύσκολα βρίσκει καταφύγιο από τις εκτοξευόμενες εναντίον του κατηγορίες είναι ο Chang αξιοθαύμαστος που βρίσκει αλήθειες – πληγές για την γούνα του δηλ. – που ακαδημαικοί και δημοσιογράφοι μας κρύβουν με επιμέλεια. Και ποιές ακριβώς είναι αυτές οι αλήθειες; Δυστυχώς η Κάμπελ το έχει ήδη γράψει το θρίλερ της για το «Σοκ» ώστε να βρεί νέες αναπάντεχες εξελίξεις στην αφήγησή της. Θα σταχυολογήσω μερικές από τις “αποκαλύψεις” του Chang.
Δεν υπάρχει ελεύθερη αγορά. Ολα τα σχετικά αποτελούν μύθο. Πως το κατάλαβε;
Καλά θα έκανε να το ψιθυρίσει στ’ αυτί των διαπύρσιων κηρύκων των δήθεν φιλολαικών πολιτικών των παροχών στην Ελλάδα που καταγγέλουν για τα πάντα τον νεοφιλελευθερισμό (Παπαρήγα, Μανώλης, Τσίπρας και η ευρύτερη παρέα τους). Ο Chang μας λέει, σιγά την αποκάλυψη, πως δεν την θέλουν οι ίδιοι οι επιχειρηματίες. Το έχει πεί και ο Φρήντμαν αυτό και γράφτηκε ολόκληρο βιβλίο να το αποδείξει , των Raghuram, G. Rajan και Luigi Zingales, Saving Capitalism from the Capitalists (Νέα Υόρκη, Random House, 2003). Τι «αποκαλύπτει» λοιπόν ο Chang;
Οι εταιρίες και οι επιχερήσεις δεν θα πρέπει να φροντίζουν τα συμφέροντα των μετόχων και ιδιοκτητών τους, μας λέει. Δηλαδή να βάζουν κάποιοι χρήματα και ο φορέας που τα εισπράττει να μην νοιάζεται για τις επιδίωξεις τους. Σας μοιάζει λογικό κάτι τέτοιο; Ακόμη κι’ ο Φωτόπουλος της ΔΕΗ φωνάζει για τον λαό υποτίθεται, αλλά όμως κουβέντα δεν κάνει για τα 600 δις ευρώ που, με νόμο του φορομπήχτη σημερινού Υπουργού Οικονομικών, μπαίνουν ετήσια από το κράτος στο Ταμείο των εκεί εργαζομένων.
Στις πλούσιες χώρες, μας λέει, πληρωνόμαστε πιό πολλά από τους υπόλοιπους κατοίκους της γής. Λες και δεν το ξέραμε!! Διαφορετικά θα τρέχαμε να μεταναστεύσουμε στο Μπανγκλαντές. Δεν κάναμε τίποτα για να το αξίζουμε, μας υπενθυμίζει ο Chang. Και ποιός εφηύρε τις νεωτεριστικές μεθόδους αύξησης της βιομηχανικής αλλά και της γεωργικής παραγωγής – μήπως οι κάτοικοι του Κονγκό; Αν οι επιχειρήσεις δεν φρόντιζαν τους μετόχους τους θα είχε γίνει ποτέ καμία παρόμοια ανακάλυψη; Πόσες έχουν γίνει στην Μποστουάνα, την Ουγγαρία, την Κούβα και την Λαική Δημοκρατία της Μογγολίας; Για να αναφέρω λίγα μόλις παραδείγματα...
Επισημαίνει επίσης πως το air conditioning και το πλυντήριο υπήρξαν σημαντικότερα από το Ιντερνέτ και το Twitter. Kαι ποιός είπε όχι; Ομως κι’ αυτά προήλθαν από εγκεφάλους που δούλευαν σε συνθήκες ανταγωνισμού με στόχο το κέρδος. Στον αέρα λοιπόν οι προηγούμενες δήθεν αλήθειες. Αν θεωρείς, μας λέει ο Chang, πως οι άνθρωποι είναι κακοί υποτιμάς την ανθρώπινη φύση και χάνεις πόρους. Ενα 30% είναι πάντα καλό και οφείλεις να το φροντίζεις. Μα ο Francis Fukuyama στο βιβλίο του Trust: The Social Virtues and the Creation of Prosperity (Νέα Υόρκη, The Free Press, 1996) αυτό ακριβώς επισημαίνει. Πως ο καπιταλισμός της αγοράς χτίσθηκε με μεγάλη επιτυχία εκεί ακριβώς που η εμπιστοσύνη στην καλή πίστη του αντισυμβαλλόμενου έχτιζε κλίμα καλών οικονομικών σχέσεων και σταθερών συμβολαίων. Τι ακριβώς λοιπόν μας «αποκαλύπτει» ο Chang;
Τέτοιες κενοτυπίες πλημμυρίζουν το βιβλίο του Κορεάτη καθηγητή. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν κατά την γνώμη μου βασικά δύο του επιχειρήματα. Το ένα αφορά τον προστατευτισμό. Κανένας δεν αναπτύχθηκε σε πραγματικές συνθήκες ελεύθερου εμπορίου και ανοιχτού ανταγωνισμού, μας λέει. Δεν συμφωνεί όμως μαζί του η ιστορία. Η Ιαπωνία πήρε μπρός με προστατευτισμό. Και με αμερικανική ομπρέλα. Αλλά αγκαλιά με αυτόν κατέρρευσε. Κι ακόμη αγκομαχά. Οι ΗΠΑ, όταν οι συνθήκες των διεθνών ανοιχτών αγορών ήσαν ανύπαρκτες, προστάτευαν πράγματι τομείς της βιομηχανίας τους. Οταν όμως το επιχείρησαν επί παγκοσμιοποίησης και Προέδρου George Bush Jr, η οικονομία τους περίπου κατέρρευσε. Δεκάδες συγγραφείς τον είχαν από τότε προειδοποιήσει, λ.χ. o Stephen Slivinski, Buck Wild: How Republicans Blew the Bank and Became the Party of Big Government , (Nelson, 2006). Και τελικά ήλθε ο Ομπάμα, με συμβούλους τον Stiglitz και τον Krugman. Ο Θεός να μας φιλάει. Η Κίνα λ.χ. αναπτύχθηκε λόγω ανοιχτών αγορών. Οι παρεμβάσεις της όμως στον τομέα του νομίσματος κι ο προστατευτισμός της συμβάλλουν τώρα σε μεγάλες δυσκολίες και πιθανά αδιέξοδα.
Οι απόψεις του επίσης για το κεφάλαιαο είναι τουλάχιστον περίεργες. Το Κεφάλαιο έχει εθνικότητα μας λέει, διεύθυνση και αριθμό κατοικίας. Ναι, άλλά τα Hedge Funds και τα Μutual Funds μπορεί να είναι κατ’ εξοχήν πολυεθνικά. Οπως και τόσα άλλα σύνθετα χρηματοπιστωτικά προιόντα. Το κυριότερο όμως είναι τα περίφημα Sovereign Wealth Funds. Που είναι κρατικά και παίζουν περίεργα παιχνίδια. Με τίποτα αυτά δεν μπαίνουν στην εξίσωση των απόψεων του Chang. Κινούνται με διαφορετική λογική και χρησιμοποιούν την οικονομική δύναμη για πολιτικο-στρατηγικούς στόχους.
Κοντολογής, η εποχή ενδείκνυται για μελέτες - κράχτες που υποδηλώνουν εγκυρότητα αλλά στοχεύουν απλά και μόνο στην συναισθηκατική φόρτιση των ημερών. Παλιότερα είχε κάνει μεγάλη επιτυχία ένα σχετικά προφητικό βιβλίο για το 1979 – The Crash of '79 του Paul Erdman (Νέα Υόρκη, Sphere, 1978). Σήμερα δυστυχώς βγαίνουν πολλά κατά την εκτίμησή μου σκουπίδια για το 2012.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου